تاثیر دوره پیش دبستانی در پرورش استعدادهای کودکان

پیش دبستان پلی است که کودک را با مدرسه ارتباط می دهد. دوره ی پیش دبستانی نحوه ی ارتباط با مربیان را به کودک آموخته و به او یاد می دهد چگونه با بزرگ تر ها ارتباط برقرار نماید. دوره ی پیش دبستان با دوره ی مهد کودک تفاوت های بسیاری دارد؛ چون در دوره ی مهدکودک، کودک صرفا بازی می کند، تغذیه می شود و نهایتا شعر یا قصه یاد می گیرد و بعد هم استراحت کرده و سپس آماده یرفتن به منزل می شود. به عبارت بهتر، کودک آموخته است که باید مدت زمانی را در مهد کودک گذرانده و بعد هم به اتفاق والدین راهی خانه شود. از طرفی، مهد کودک معمولا پذیرای کودکان مادران شاغل یا کودکان خانواده های مرفه است؛ در حالی که در دوره ی پیش دبستان، کودک با همسالانی از تمام اقشار جامعه مواجه است. در این دوره _ که امروزه نقش مثبت خود را بیش از پیش نشان می دهد _ کودک می آموزد، نقاشی می کشد، قصه می گوید و حتی ایفای نقش می کند.گذراندن دوره ی 9 ماهه ی پیش دبستانی، کودک را آماده می کند تا بتواند با مربی ارتباط برقرار نماید. زیرا نخستین مکان جدی که کودک پس از جداشدن از خانه و خانواده به آن وارد شده و حضور در فضای جدید را تجربه می کند، همین دوره است. امروزه با تاسیس مراکز پیش دبستانی که با هدف آموزش، زمینه ی مساعدی را برای حضور مادران در جامعه و از طرفی رشد کودکان فراهم می کند، دغدغه های خانواده ها کمتر شده است. این دوره ویژگی هایی دارد که به اهم آن ها در ذیل اشاره می شود:

کودکان نیازمند محیط هایی هستند که بتواند به قابلیت های عاطفی و اجتماعی آنان غنا بخشیده و آنها را تقویت نماید. رکن اساسی آموزش کودک در این دوره، مربیان هستند، مربیانی آگاه و توانمند که کودک را دوست دارند. مربی پیش دبستانی باید به این باور رسیده باشد که می تواند در کنار خانواده، بخشی از مسئولیت آموزش کودک را برعهده بگیرد. همچنین طراحی فضای فیزیکی مراکز پیش دبستانی باید به گونه ای باشد که برای کودک مطلوب، شادی بخش و برخوردار از حداقل امکانات لازم باشد. باید وسایل و ابزار، متناسب با سن کودک و قابلیت های او فراهم آید. بازی کار کودک است؛ آموزش هایی که در مراکز پیش دبستانی به کودکان داده می شوند، زمینه ی رشد، یادگیری مفاهیم ریاضی، استدلال کردن، خواندن و نوشتن و زبان آموزی را به شکل غیرمستقیم فراهم می کنند. محور اصلی در این آموزش ها بازی است. بازی کار کودک است. بنابراین باید آن را با ارزش، مثبت و برای کودک ارزشمند تلقی کرد. با فراهم کردن شرایط مناسب این امکان برای کودک مهیا می شود.

مشارکت والدین در کنار مربی نقش مهمی در آموزش کودک دارد، با توجه به این که سابقا ورود کودکان به دوره ی یپیش دبستانی اجباری نبود؛ والدین هنگام ورود کودکان به مدرسه دچار مشکلات عدیده ای می شدند که خوشبختانه با پررنگ شدن نقش مرکز پیش دبستانی، والدین به این باور رسیده اند که ورود کودک به دوره ی پیش دبستانی نه تنها مفید، بلکه ضروری است.
البته طبق قانون، تنها گذراندن دوره های ابتدایی و راهنمایی اجباری است، اما با توجه به اثرات مثبتی که دوره ی پیش دبستانی در پیشرفت تحصیلی کودکان دارد، جلب مشارکت و ترغیب والدین وتوجه به آن از اهمیت بالایی برخوردار است.
لازم به ذکر است مفاهیم و محتوای آموزش هایی که در دوره پیش دبستانی به کودک داده می شود، بسیار مفید و ضروری می باشند. چون همان گونه که در مقاطع مختلف تحصیلی، واحدهای درسی وجود دارد، در دوره ی پیش دبستانی نیز واحدهای کار گنجانده شده است؛ به این معنی که آموزش ها با هدف انتقال مفاهیم ریاضی، دینی و زبان آموزی ارائه می شود. برای مثال تعریف یک داستان، به زبان آموزی کودک کمک می کند و دایره ی لغت او را گسترش می دهد، این امر در خصوص کودکان دو زبانه، اهمیت بیشتری دارد. در دوره ی پیش دبستانی، مربی محوریت داشته و نقش او در تربیت کودک پررنگ است، باید مربیان را در امر آموزش تربیت کرد که خوشبختانه در حال حاضر وزارت آموزش و پرورش برای مربیان پیش دبستان این امکانات را فراهم نموده است.
در این جا سوالی پیش می آید و آن این که: مربیان ما تا چه حد از توانایی های لازم برخوردارند؟ در پاسخ به این پرسش می توان موردی را مطرح کرد: متاسفانه هنوز یک تعامل سازنده میان متولیان آموزش و پرورش با خانواده ها و مربیان برقرار نشده است، البته پس از انقلاب اسلامی با گسترش رشته های دانشگاهی درباره ی تربیت و آموزش کودکان، نیروهای متخصص فراوانی تربیت شده اند. اما هنوز بسیاری از فارغ التحصیلان این رشته ها به مراکز پیش دبستانی گسیل داده نشده اند. در این جا تاکید می کنم که وجود مراکز پیش دبستانی به عنوان مراکز فرهنگی مکمل آموزش های خانواده و در برخی موارد جایگزین آموزش های خانواده ها، نیازمند توجه بیشتر به توانایی و تخصص مربیان است.

لازم به ذکر است در شهرهای بزرگ حمایت های لازم از طرف خانواده ها در قالب شهریه صورت می گیرد، اما در مناطق محروم کشور، دولت به تنهایی حمایت های لازم را از این مراکز و کودکان آن به عمل می آورد. اما این مساله نیز ایراداتی دارد و آن این که: حمایت های خانواده ها در قالب شهریه، به مراکز پیش دبستانی شکل خصوصی می دهد. از طرفی، پرداخت شهریه برای خانواده هایی که وضعیت مالی خوبی داشته و ثمره ی زندگی شان یک یا دو فرزند است، بسیار آسان می باشد؛ اما پرداخت شهریه برای خانواده های طبقات محروم و کم درآمد جامعه بسیار سخت و دشوار است و این امر موجب می شود خانواده های مذکور، از فرستادن کودکان شان به این مراکز، منصرف شوند که در صورت ادامه ی این روند، بیم آن می رود که نقش دوره ی پیش دبستان کمرنگ شود. نگارنده در بسیاری از موارد شاهد بوده است که برخی از والدین به محض مطلع شدن از میزان شهریه، از ثبت نام فرزندشان در این دوره منصرف شده اند.
نکته ی بعدی فراهم ساختن امکانات لازم است. این مراکز باید مجهز به حداقل امکانات باشند تا زمینه ی بروز خلاقیت ها، رشد فکری و در نهایت پرورش یک انسان کامل میسر شود. امکانات محدود موجود در برخی مدارس، به خصوص مناطق محروم، امکان آموزش عملی را با مشکل مواجه می سازد. در مراکزی که دارای امکانات فراوان با عناوینی مانند اتاق بازی و غیره است، خلاقیت کودکان بیشتر شکوفا می شود؛ اما در مناطق محروم باید به بچه ها بسیاری از موارد را با قدرت تجسم آموزش داد؛ حتی موقعیت فرهنگی و اجتماعی هر منطقه و هر شهر نیاز به واحد کار متفاوت دارد که منطبق با شرایط موجود هر منطقه باشد. بسیاری از کودکانی که در سال های گذشته دوره ی پیش دبستانی را گذرانده اند اکنون در مقاطع تحصیلی بالاتر بسیار موفق اند، بنابراین باید با فراهم کردن امکانات و شرایط لازم توجه بیشتری به مناطق محروم کشور کرد.
در پایان یادآور می شود: کودکان هر جامعه پایه های اساسی آن جامعه هستند؛ لذا برای ساختن جامعه ای مطلوب، باید پایه های آن مستحکم شوند. نگارنده معتقد است برای پیشبرد اهداف، باید مربیان را آموزش داد و واحد کار در اختیار ایشان قرارداد تا بتوانند به نحو موثرتری اطلاعات را به کودکان انتقال دهند.