نقش مراکز پیش دبستانی در رشد همه جانبه کودکان

یکی از نتایج عمومی شدن امر آموزش در این قرن افزایش رقابت تحصیلی است و دستیابی به بسیاری از شغل ها؛ بستگی به مدرکی دارد که از مراکز تحصیلی دریافت می شود. ثابت شده است کودکانی که چند سال به مراکز پیش از دبستان رفته اند؛ آسان تر از آنهایی که از این امتیاز محروم بوده اند وارد دبستان و مراحل بعدی تحصیل می شوند.

امروزه اهمیت و ضرورت آموزش و پرورش در دوره پیش از دبستان بیش از گذشته مورد نظر است. افزایش متقاضیان آموزشهای این دوره؛ نیاز والدین شاغل و نیاز جامعه؛ ضرورت تهیه برنامه های کیفی و غنی را در این دوره نشان می دهد. تحقیقات انجام شده در سالهای اخیر نشان دهنده تاثیر برنامه های غنی و برنامه ریزی آموزشی و درسی مطلوب؛ بر گروههای سنی مختلف کودکان است. مهم تر اینکه نتایج تحقیقات مؤید سرمایه گذاری بیشتر برای آموزش بهتر و برنامه های کیفی در این دوره؛ به علت کسب موفقیتهای بیشتر کودکان در سالهای تحصیلی بعد از گذرانیدن دوره پیش از دبستان است. آموزش و پرورش پیش از دبستان از طریق غنی سازی محیطی؛ کودکان را قادر می سازد که به کسب تجارب ادراکی و ذهنی جدیدی که احتمالا" در محیط معمول خانواده برای آنان امکان پذیر نیست بپردازند.
در مطالعات متعددی که در فرهنگهای مختلف انجام گرفته؛ نشان داده است که کمبود محرکهای محیطی و عدم امکان تجارب حسی؛ حرکتی و ذهنی؛ اثرهای نامطلوب بر روند رشد روانی و اجتماعی کودکان می گذارد. علاوه بر آن نشان داده شده است که غنی سازی محیطی از طریق افزایش محرکهای اجتماعی؛ ادراکی و عاطفی موجب کاهش عقب ماندگی های رشدی حاصل از فقر محیطی می شود.
گر چه بخش اعظم این تحقیقات متوجه کودکانی است که در محیطهای خاصی از قبیل پرورشگاهها رشد یافته اند؛ ولی این یافته ها را می توان به سایر کودکانی که در محیطهای محروم بزرگ شده اند نیز تعمیم داد.
برخی از محققان مطرح کرده اند که کودکان خانواده های فقیر جهان سوم نه تنها از اسباب بازی؛ کتاب و سایر محرکهای فرهنگی – روانی محروم هستند بلکه به طور نسبی امکان انجام بسیاری از فعالیتهای لازم برای رشد حسی – حرکتی نظیر بازیهای مؤثر در رشد روانی را ندارند.
مادران این کودکان که اغلب بی سوادند از اهمیت بازی در رشد کودکان چندان آگاه نیستند. اثرهای این گونه محیطهای فقیر در سازگاری بعدی کودکان در مدرسه و احتمال شکست تحصیلی آنان نیز مورد مطالعه قرار گرفته است.
بر همین پایه تعلیم و تربیت دوره پیش از دبستان و آموزش رسمی آن در این زمان؛ اهمیتی خاص یافته است. در اکثر کشورها به توسعه آن توجه زیادی مبذول شده و به تربیت مربیان آگاه و ورزیده پرداخته اند.
باید دانست که کودک به طور دائم در حال تاثیر پذیری از محیط و تاثیر گذاری بر آن و آموختن است. بنابر این هر چه محیط غنی تر و روابط بین افراد آن صمیمی تر باشد برداشت کودک از محیط بیشتر است. رعایت این اصول برای دست اندر کاران تعلیم و تربیت؛‌ یعنی معلمان و مربیان می توانند نتابج مهمی در بر داشته باشد. لذا برای آموزش و پرورش واقعی؛ به وجود آوردن یک محیط فعال و دارای تجربه غنی و متعال و قرار دادن زندگی کودکان در آن از اهمیت خاصی برخوردار است و باید سر لوحه تمام کارها قرار گیرد.
ارتباط محیط آموزشی با محیط طبیعی زندگی خانواده ها و مردم؛ از جدا شدن آموزش و پرورش از زندگی روزمره جلوگیری می کند. کودکان می توانند به عنوان عوامل فعال در اجتماع و محیط اجتماعی خود نقش مؤثر داشته باشند و در واقع دیواری بین سنین مختلف؛ بین مدرسه و اجتماع موجود و حتی بین تحصیل و کار وجود ندارد. لذا هدف و برنامه های هر مدرسه باید منطبق با نیازهای کودک و محیط باشد و مواد آموزشی و فعالیتهای خود را از محیط بلافصل خود بگیرد و گسترش بدهد.
تحقیقات روانشناسی کودک نشان داده است که اگر بخواهیم افرادی سالم به بار بیاوریم باید احتیاجات و نیازهای عمده کودک را تامین کنیم. پرسشهای بسیاری درباره آموزش و یادگیری کودکان در خلال برنامه های دوره پیش از دبستان مطرح است از جمله: کودکان در دوره پیش از دبستان چه چیزهایی یاد می گیرند؟ چگونه با کودکان دوره پیش از دبستان باید ارتباط برقرار کرد؟ روش کار با کودکان در این دوره چیست؟ کودکان در این دوره علاوه بر بازی چه نیازهای دیگری دارند که باید به آنها توجه کرد؟
به طور طبیعی؛ این گونه پرسشها که نشانه ابهام و نیز کنجکاوی در زمینه برنامه و آموزشهای این دوره است؛ برنامه ریزان را نیز در برنامه ریزی های کوتاه مدت و بلند مدت با دشواریهایی مواجه کرده است.از آنجا که عدم شناخت آموزش و پرورش این دوره بیش از دوره های دیگر است؛ ابهام در مورد برنامه و محتوای آموزشی آن نیز بیشتر می باشد. به همین دلیل سعی می شود چندین نکته درباره برنامه آموزش و پرورش در دوره پیش از دبستان برای روشن شدن موارد مبهم و پاسخگویی به پرسشهای فوق مطرح شود.
برنامه آموزش و پرورش در دوران پیش از دبستان:
اهداف کلی:
هدف آموزش و پرورش در دوره پیش از دبستان پرورش و رشد همه جانبه کودک است؛ بنابر این برنامه های دوره پیش از دبستان باید شامل فعالیتها و تجربه هایی باشد که به رشد کودک در موارد زیر بیانجامد:
رشد جسمی و حرکتی. رشد عاطفی و اجتماعی. رشد زبان و گفتار. رشد شناختی. رشد خلاقیت. رشد زمینه های دینی و اخلاقی.